(łac. Crimen perduellionis) wykształcona w starożytnym Rzymie, identyfikowana jako perduellio. Można było się jej dopuścić na kilka sposobów, m.in. przez przejście na stronę nieprzyjaciela, dezercję na polu bitwy, podżeganie nieprzyjaciela przeciwko Imperium Romanum czy też wreszcie różne inne czyny skierowane przeciwko ustrojowi państwa. W początkach ustroju republikańskiego za perduellio uchodziło także dążenie do przywrócenia monarchii. Zapobiec temu miała ustawa przyjęta w 509 r. p.n.e. grożąca śmiercią temu, kto powziąłby zamiar osiągnięcia w Rzymie godności królewskiej. Kolejne ustawy poszerzały krąg czynów uznawanych za skierowane przeciwko państwu, czyli za zbrodnię zdrady stanu (z.z.st.). Charakter taki nadano np. licznej grupie przestępstw urzędniczych związanych z działalnością konsulów i pretorów w przydzielonych im prowincjach. Jedna z ustaw zakazywała im w szczególności prowadzenia wojen poza granicami prowincji bez upoważnienia senatu lub ludu, opuszczenia prowincji w czasie wypełniania powinności, zaniechania jej opuszczenia w ciągu 30 dni od przybycia następcy, a także wykonywania obowiązków w sposób narażający na szwank powagę urzędu. Czyny skierowane przeciwko państwu określane jako perduellio były zagrożone z reguły karą śmierci lub wygnania.
W średniowiecznej Europie z.z.st. najwcześniej pojawiła się w Anglii za panowania Henryka II (1154–1189). Była zagrożona karą śmierci kwalifikowanej oraz konfiskatą ziemi, która przypadała seniorowi. Ta ostatnia sankcja, przynosząca realne materialne korzyści skarbowi królewskiemu, powodowała, że zbrodnie zdrady kraju, jak i obrazy majestatu ulegały niekiedy daleko idącej relatywizacji. Kwalifikowano tak bowiem nieprzychylne dla Korony wypowiedzi, a nawet przestępstwa pospolite w rodzaju rabunku na gościńcach publicznych czy porwania z żądaniem okupu. Od XIV w. zbrodnia zdrady kraju zaczęła być kwalifikowana jako odrębne przestępstwo, traktowane w kategoriach zamachu przeciwko państwu jako całości, a nie tylko przeciw osobie panującego. Świadectwem takiej ewolucji było angielskie przestępstwo zdrady głównej, znajdujące podstawę prawną w obowiązującym do dziś statucie z 1351 r. Początkowo było to niemal wyłącznie przestępstwo skierowane przeciwko panującemu i jego najbliższym, w miarę wzrostu roli państwa pojęcie to rozszerzało się w kierunku obejmowania nim czynów skierowanych przeciwko państwu. Punktem zwrotnym w tej ewolucji były wydarzenia z okresu rewolucji angielskiej, kiedy to najpierw najbliżsi doradcy królewscy – lord Stratford i arcybiskup Laud – skazani zostali za zdradę króla, korony i majestatu, a następnie sam król Karol Stuart został skazany i stracony w styczniu 1649 r. za zdradę państwa.
Istotny wpływ na przedefiniowanie przestępstw przeciwko państwu miał Landrecht pruski z 1794 r. Wprowadził on rozróżnienie między zdradą główną, definiowaną jako „czyn przeciwko wewnętrznemu ustrojowi państwa lub przeciw jego zwierzchności”, a zdradą kraju określaną jako „czyn, przez który państwo zostawało wystawione na niebezpieczeństwo lub niepewność”. Na gruncie niemieckiego prawa karnego skonstruowano wówczas definicję określającą, iż sprawcą zdrady kraju jest ten, który doprowadził do niebezpieczeństwa zagrażającego wolności, godności i niepodległości własnego narodu. Definicja ta przybrała charakter ustawowy po wprowadzeniu jej do bawarskiego kodeksu karnego (wszedł w życie w 1813 r.), którego przepisy odróżniały przestępstwa określane jako zdrada główna od przestępstw określanych mianem zdrady kraju. Do pierwszej grupy zaliczono czyny skierowane przeciwko konstytucji, ustrojowi państwa oraz dziedziczności tronu; zagrożone były najwyższą karą. Za zdradę kraju uznawano natomiast działania zmierzające do oderwania części terytorium państwa, spiskowania z obcym państwem, nakłaniania go do interwencji na niekorzyść własnego państwa oraz szpiegostwo. Podobną konstrukcję zastosowano we francuskim kodeksie karnym z 1810 r. (codepenal), w którym ponadto wyróżniono przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu państwa, dzieląc je na czyny skierowane przeciwko bezpieczeństwu zewnętrznemu i wewnętrznemu. W Polsce konstytucja z 1539 r., ograniczając zbrodnię obrazy majestatu wyłącznie do osoby króla, dała początek wyodrębnieniu zdrady kraju (crimen perduellionis) jako przestępstwa. Uszczegółowienie jej znamion nastąpiło w 1588 r. Jako taki czyn traktowano wszelkie działania skierowane przeciwko państwu, jak bunty, sprowadzenie nieprzyjaciół do kraju, poddanie zamku nieprzyjacielowi, zawiązanie rokoszu, szpiegostwo, zdradę tajemnic państwowych. Konstrukcja ta została potwierdzona w konstytucji z 1776 r. Natomiast konstytucja z maja 1791 r. o sądach sejmowych, niejako kodyfikująca występki publiczne, szeroko opisała zdradę kraju, umieszczając ją w dwóch grupach występków: zdrady publicznej oraz publicznego gwałtu, obu należących do kategorii przestępstw przeciwko narodowi. W II Rzeczypospolitej najgroźniejsze przestępstwa skierowane przeciwko państwu, określane mianem zbrodni stanu, zostały wskazane w kodeksie karnym z 1932 r. Zbrodnią stanu, co definiował art. 93, było usiłowanie pozbawienia państwa niepodległego bytu, oderwania części jego obszaru bądź użycia przemocy do zmiany jego ustroju. Przedmiotem ochrony z tego tytułu objęto też organy państwa – prezydenta, sejm, senat, zgromadzenie narodowe, rząd, ministrów oraz sądy. W Polsce Ludowej kodeks karny z 1970 r. nie operował pojęciem zbrodni stanu. Czyny o takim charakterze były określane jako przestępstwa przeciwko podstawowym interesom politycznym i gospodarczym PRL. Znamiona takich czynów wiązano z zachowaniami przybierającymi postać: zdrady ojczyzny, współpracy z obcym wywiadem, spisku skierowanego przeciwko PRL, zamachu na życie funkcjonariusza publicznego lub działacza politycznego, szpiegostwa, sabotażu i dywersji, działań skierowanych przeciwko jedności sojuszniczej PRL oraz na szkodę interesów państw sprzymierzonych, a także dezinformacji organu państwowego. Katalog tych przestępstw związany był z najsurowszymi karami, co miało odzwierciedlać ich dużą szkodliwość. W III RP Kodeks karny obowiązujący od 1 września 1998 r. problematykę zdrady stanu reguluje w rozdziale XVII: Przestępstwa przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej.